Alisher Navoiy tavalludiga 573 yil to‘lishi munosabati bilan ayni kunlarda maktabimizda buyuk bobokalonimizni yod etib o’tkaziladigan tadbirga qizg’in tayyorgarlik ko’rilmoqda. Mamlakatimizda
har yili Alisher Navoiy tavallud topgan kun keng nishonlanadi. Ulug‘ shoirimiz
shaxsiga bo‘lgan qiziqish, unga bo‘lgan ehtirom yildan-yilga o‘sib bormoqda.
Navoiyga o‘z zamonida ham butun Sharqda juda katta qiziqish bilan qaralgan va
G‘arbda ham buning aks-sadolari ko‘ringan. Ulug‘ shoirga ehtirom u tavallud
topgandan keyin o‘tgan asrlarda hech susaygan emas, aksincha ko‘tarilib borgan.
Ayniqsa, mustaqillik yillarida Navoiyga ko‘rsatilayotgan e’zozu ehtiromni
sohibqiron Amir Temurga ko‘rsatilayotgan hurmat-izzatdan keyingi ikkinchi
o‘rinda, deb aytish mumkin.
Ma’lumki, Amir Temur har
qanday saltanatda bo‘lganidek, atrofiga o‘z diyori, o‘z yurtidagi ishonchli
odamlarni ko‘proq yig‘adi. Lutfiyning ota-bobolari, Navoiyning ota-bobolari bir
paytlar Samarqand atrofida jamlanishgan. Bular Shahrisabzdan kelganmi, Kitobdan
yoki Buxorodan kelishganmi, balki Samarqandning o‘zidanmi — biz buni faqat
taxmin qilamiz. Va biz bilamizki, Amir Temur vafot etganidan keyin, uning
o‘g‘li Shohrux Mirzo poytaxtni Samarqanddan Hirotga ko‘chiradi. Tabiiyki,
poytaxt ko‘chganda saroy ahli: olimlar, a’yonlar, shoirlar, san’atkorlar —
katta bir jamoa Samarqanddan Hirotga ko‘chadi. Navoiyning ota-bobolari vaqtida shu yerdan o‘sha
tomonga borib qolgan. Bu ham bizga Navoiyning bevosita daxli borligini
ko‘rsatadi. Ikkinchidan, Navoiyning tili boshqa qardosh turkiy xalqlar
tillaridan ajralib turadi, bizning tilimiz ko‘rki aks etgan. Asarlarining butun
ruhi bizning Zarafshon vohamiz, Qashqadaryo, Surxondaryo, Buxoro, Samarqand —
shu atrofdagi lahjaga yaqin. Bir paytlar Navoiy tilini turk tiliga, ozar yoki
uyg‘ur tiliga yaqin, degan birodarlarimiz ham bo‘ldi. Bu gaplar noto‘g‘riligini
ulug‘ shoirimiz asarlarini qayta-qayta o‘qiganda chuqur his etasiz.
Uchinchidan, Navoiy g‘azallariga Sharqda juda ko‘p shoirlar, ayniqsa, turkiy
xalqlarning shoirlari muxammaslar bog‘lashgan. Lekin eng ko‘p muxammasni
bizning shoirlar yozgan. Ana shu muxammaslarning o‘zi Navoiy ijodining
shoirlarimiz faoliyatida davomdorligini ko‘rsatadi.
|